Цанаар гулгах нь олимпийн хөтөлбөрийн хамгийн эртний төрөл юм. Цанын тамирчид 1924 онд Шамоникст болсон анхны өвлийн олимпод оролцож байжээ. Мэдээжийн хэрэг, зөвхөн эрчүүд л 18, 50 км-ийн зайд өрсөлдсөн.
Цанын тэмцээн нь орчин үеийн олимпийн хөдөлгөөн эхлэхээс өмнө Скандинавын ард түмний дунд маш их алдартай байсан. Эхний хурдны уралдааныг Норвегийн цаначид 1797 онд зохион байгуулж байжээ. Удалгүй ийм уралдааныг Фин, Шведүүд зохион байгуулж эхлэв. Цанаар гулгах нь Төв Европын орнуудад ч түгээмэл болсон. Өвлийн 1-р Олимпийн наадмыг зохион байгуулагчид энэ спортыг хөтөлбөрт хамруулахаар шийдсэн нь гайхмаар зүйл биш юм. Өвлийн анхны олимп болох жил мөн Олон улсын цанын холбоо гарч ирсэн.
Цанын тэмцээний хөтөлбөр хэд хэдэн удаа өөрчлөгдсөн. Тиймээс 1936 онд 4х10 км буухиа уралдааныг үүнд оруулсан болно. Хорин жилийн дараа хоёр дахь урт зай гарч ирэв - 30 км, тамирчид 18 км замыг туулахын оронд 15 км замыг туулах ёстой байв. 1992 онд эрчүүд 10 км-ийн зайн гүйлттэй байжээ.
Шударга секс нь 1956 онд Олимпийн цанын зам дээр гарч ирсэн. Эхлээд тэд 10 км-ийн зайд ганцхан зайтай байсан бол дөрвөн жилийн дараа цаначид буухиа тэмцээнд оролцож эхэлжээ. Баг нь 3 оролцогчоос бүрдсэн бөгөөд тус бүр 5 км зайд гүйх ёстой байв. Хорин жилийн дараа буухиа багийн бүрэлдэхүүн нэмэгдэж, дөрвөн тамирчин болжээ. 1964 онд Инсбрукт болсон Олимпийн наадамд эмэгтэйчүүд анх удаа 5 км-ийн зайн гүйлтэд оролцсон. Хөтөлбөрийн эмэгтэй хэсэгт холын зай 1984, 1992 онд гарч байжээ. Нэгдүгээрт, 20 км-ийн гүйлт, дараа нь эмэгтэйчүүдийн марафон гүйлт багтжээ.
Өвлийн олимпийн аль ч тэмцээнд оролцох цанын баг хамгийн том бүрэлдэхүүнтэй байдаг. Хөтөлбөрийн төрөл тус бүрт тухайн улс дөрвөн оролцогчийг нэр дэвшүүлж болно. Буухиа уралдаанд нэг улсаас нэг баг оролцдог.
Олимпийн гүйлтийн цанын хөтөлбөрийг байнга сайжруулж байдаг. Одоо энэ хэлбэрээр 12 багц медаль, эрэгтэй, эмэгтэй 6 тоглож байна. Тамирчид сонгодог болон чөлөөт гүйлтийн төрлөөр өрсөлддөг. Эхлэх дүрмүүд нь бас өөр юм. Олимпийн хөтөлбөрт хамтарсан буюу хугацааны туршилт бүхий уралдаанууд, хөөцөлдөх уралдаанууд, ганцаарчилсан болон багийн спринт багтдаг. Чөлөөт сэлэмний медалийг 1988 онд Калгари хотод анх гардуулж байжээ. Солт Лейк хотод болсон Мянганы анхны наадамд тамирчид анх удаа спринт, масс старт уралдаанд өрсөлдөв.
